İttihat ve Terakki (Birlik ve İlerleme) Cemiyeti'nin Kuruluşu

Osmanlı İmparatorluğunun siyasi, iktisadi ve askeri bunalımlar geçirdiği 19. yüzyılın sonunda, 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan tam kuruluş yılı 1889 olan bir fikri harekettir.

Bir grup genç insanın bir araya gelerek, vatan ve millet kavramları üzerinde yoğunlaşarak kurulmuş ve giderek büyümeye başlamış olan gizli bir cemiyettir.

1908-1918 yılları arasında Türk tarihi açısında oldukça etkin rol oynamış olan bu cemiyet II. Meşrutiyet döneminde iktidarı elde etmiştir.

İttihat ve Terakki Cemiyetinin temellerin atıldığı yer Askeri Tıbbiye Mektebidir. Aslında ilk aldığı isim

 İttihad-i Osmani’dir. İlk kurulum aşamasında etkin rol oynayan bazı tarihi şahsiyetler şunlardır;

Abdullah Cevdet, İbrahim Temo, İshak Sükuti, Çerkes Mehmed Reşit, Konyalı Hikmet Emin Bey, Cevdet Osman, Kerim Sebati, Hüseyinzade Ali Bey, Selanikli Nazım Bey, Mekkeli Sabri Bey, Giritli Şefik, Şerafettin Mağmumi.

O zamanlar genç birer öğrenci olan bu şahsiyetleri bir araya getiren şey ise; devletin girdiği buhran, bundan sorumlu tutulan II. Abdülhamit yönetimi ve Kanuni Esasi’nin yeniden yürürlüğe konması isteği idi.

Bu amaca bağlanarak çalışmalarını sürdüren İttihat ve Terakki Cemiyeti kısa sürede büyüdü; Avrupa’ya yerleşmiş olan Osmanlı aydınlarıyla iletişim imkanı buldu ve bir süre sonra da II. Abdülhamit yönetimini tehdit edebilecek güce geldi.

 Arada yaşanan birçok tutuklamadan, ayaklanmadan ve hatta kanlı çatışmadan sonra 31 Mart Vakası olarak bilinen olay gerçekleşti ve 24 Temmuz 1908’de Kanuni Esasi tekrar yürürlüğe girdi.

Sonrasında yasal bir siyasi partiye dönüşen cemiyet; ülke yönetiminde ciddi söz sahibi oldu. Ardından da 1909’da gazeteci Hasan Fehmi Bey’in Galata Köprüsü üzerinde ayaklanması üzerine II. Abdülhamit tahttan indirildi ve yerine V. Mehmet Reşat getirilerek devlet yönetimi tamamen ele alındı.

İlerleyen yıllarda aşırı büyümeye bağlı olarak kendi içindeki birliği korumakta zorluk çekmeye başlayan İttihat ve Terakki Fırkası; I. Dünya Savaşı’nın da kaybedilmesiyle resmen dağıldı fakat bireylerinin taşıdığı fikirler asla ölmedi. Mustafa Kemal başta olmak üzere milli mücadelenin birçok ileri gelenlerinde İttihat ve Terakki geçmişi taşıyan birçok kişi olmuştur ve cemiyetin dağılmasına rağmen mücadelelerinden asla vazgeçmemişlerdir.

Birkaç kişinin bir araya gelerek kurduğu bu cemiyet şüphe yok ki Türk tarihi açısından büyük önem arz etmektedir. İleride ele alacağımız konular, bu cemiyetin öne çıkan isimleri yani Enver Paşa, Talat Paşa, Cemal Paşa hakkında bilgi vermek olacaktır.